Din ve ideoloji öğretilerinden gelişen Budizm; Sanskritçe’de “uyanmış kişi” manasına gelir. Budistlerin kesin maksadı, nirvanaya ulaşmaktır. Ayrıyeten yeterli bir hayat sürerlerse başarılı bir reenkarne geçireceklerine inanırlar.
MÖ 6. yüzyıl ile 4. yüzyılın ortalarında yayılmaya başlayan Budizm; Hindistan’dan Orta ve Güneydoğu Asya’ya, Çin’den Kore’ye ve Japonya’ya uzanıyor. Bugün ise dünyanın her yerinde Budistler karşımıza çıkabiliyor. Gelin artık Budizm nedir birlikte bakalım veBudizm’in özelliklerini inceleyelim.
Budizm, ağır dini faaliyetlerin yaşandığı bir periyotta ortaya çıktı.
Budizm, büyük toplumsal değişimlerin olduğu ve dini faaliyetlerin yükseldiği MÖ 6. yüzyılın sonları ile 4. yüzyılın başları ortasında Kuzeydoğu Hindistan’da ortaya çıktı. Budizm dinine mensup şahısların neye inandığına gelecek olursak ise insan hayatının acı dolu olduğunu düşünerek meditasyonun, ruhsal ve fizikî emeğin, âlâ davranışların aydınlanmaya ya da nirvanaya ulaşmanın yolu olduğu niyetine sıkı sıkı bağlı olduklarını söyleyebiliriz. Nirvanaya ulaştıklarında bu döngüden sonsuza kadar kurtulmanın mümkün olduğuna inanıyorlar. Ayrıyeten Budistler, farklı vücutlarda tekrar doğma ve karma inancına da sahipler.
Buda olarak bilinen Siddhartha Gautama ya da Sakyamuni, Budizm dinine nazaran bu aydınlanmaya ulaşan birinci kişiydi. Budizm’in kurucusuydu bir nevi. “Budistler neye inanır?” sorusunun yanıtı da Buda değil. Sanılanın bilakis, inandıkları rastgele bir ilah yok. Yani Buda’ya tapmıyorlar. Tihleri konusunda ise bilim insanları hâlâ tam olarak bir mutabakata varabilmiş değil. Kimileri MÖ 563’ten 483’e kadar yaşadığına inanırken kimileri MÖ 448’den 368’e kadar yaşadığını öne sürüyor.
Buda, prenslikten dilenciliğe kendi isteğiyle geçmiş biriydi.
Nepal taraflarında doğan ve Himalaya eteklerindeki bir sarayda yaşayan kraliyet ailesinin çocuğu olan Buda, MÖ 5. yüzyılda; fakir, hasta ve ölmek üzere olan insanları görünce ömrün acı dolu olduğunu fark etti. Prensliğinden ve zenginliğinden vazgeçti, eşi ile yeni doğan çocuğunu terk etti. Hayatını meditasyon yapıp seyahat ederek geçirdi ve yoksuldu.
Hayat hakkında daha fazla bilgi edinip insanların neden acı çektiğini, acının hafifletilmesine nasıl yardımcı olunabileceğini öğrenmek istiyordu. Bu yolda kendini şiddetli kurallara soktu. Daha sonra “Orta Yol”, bir başka ismiyle “Sekiz Katlı Yol” denen bir şey buldu. Ne çok sıkıntıcı olunması gerekiyordu ne de çok varlıklı. İki uç nokta ortasında bir ömür usulü benimsenmeliydi.
Aydınlanmasını yaşayan Buda’dan sonra Budizm, hızla yayılmaya devam etti.
En sonunda, Bodhi (uyanış) ağacının altında derin bir meditasyon yaparken bu formda nirvanaya ulaştığına inanılıyor. Bihar şehrindeki Mahabodhi Tapınağı, onun aydınladığı bu bölgeydi ve sonrasında da Budistler için değerli bir yer hâline geldi.
45 yıl boyunca bilgilerini Hindistan’daki kasabalara yaydı ve 80 yaşında ölene kadar önemli sayıda insanı etkileyebildi. Vefatından sonra ise altı farklı kurul, dinin yayılmasını sağladı.
“Orta Yol”un prensiplerini sıralayacak olursak:
- Doğru konuşma: Yalan söylemekten, makus niyetli konuşmaktan ve küfürlü lisandan kaçınmak.
- Doğru aksiyon: Çalmaktan, öldürmekten ve iffetsizlikten kaçınmak.
- Doğru geçinme: Canlıları öldürmemek, astrolojik iddialar ya da falcılık yapmamak.
- Doğru gayret: Berbatlığı önlemek ya da ondan kurtulmak ve düzgünlüğü teşvik etmek için irade göstermek.
- Doğru farkındalık: Farkında ve dikkatli olmak.
- Doğru konsantrasyon: Kişiyi sıhhatsiz niyetlerden kurtarmak ve muvaffakiyetle ulaşmak, saf sakinlik ve farkındalık yaratmak.
- Doğru niyet: Özverili ve tarafsız olmak; sevgi içeren, şiddet içermeyen üniversal kanılara sahip olmak.
- Doğru anlayış: Bir şeyleri olduğu üzere anlamak, “Dört Yol”u tam olarak anlamak.
Buda’nın “dört aziz gerçeği” ise şu formdaydı:
- Acı çekmek (dukkha): Hayattaki herkes bir halde acı çeker.
- Acı çekmenin kökeni (samudāya): Tüm acılar dileklerden kaynaklanır.
- Acı çekmenin sona ermesi (nirodha): Acıyı durdurmanın ve aydınlanmaya ulaşmak mümkündür.
- Acı çekmenin sona ermesine giden yol (magga): Aydınlanmaya ulaşmanın adımları olan “dört yol” ile ilgilidir.
Dünyanın en büyük dinlerinden biri olmayı başarabilen Budizm’in öne çıkan özellikleri nedir pekala?
- Budistler genel olarak, Buda’nın önerdiği ömür şeklini uygulayarak acıdan kurtulma potansiyeli kazanmaya çalışırlar ve sık sık meditasyon yaparlar.
- Budizm’de “tekerlek”, yaşam ve vefat döngüsünü tasvir ettiği için çok kıymetli bir yeri vardır.
- Budistler, öldükten sonra yine hayata geldiklerine ve yeni bir formda reenkarne olduklarına inanırlar. Bu yeni form; bir ilah, bir insan, bir hayvan, aç bir varlık ya da bir yaratık olabilir.
- Budistler; kişinin hayatı boyunca yaptığı âlâ aksiyonların olumlu karmaya, makûs hareketlerin ise olumsuz karmaya yol açabileceğine inanırlar. Yani makûs bir insansanız dünyaya geri geldiğinizde “aç bir hayalet” bile olabilirsiniz.
- Budizm’in günümüzde 400-450 milyon mensubu bulunur.
- Budizm daha çok Çin, Japonya, Tibet, Tayvan, Kamboçya, Myanmar üzere Güney Asya ve Uzak Doğu ülkelerinde yaygınlık gösterir.
- Kuzey Hindistan’da karar sürmüş olan Maurya İmparatorluğu’nun zamanında Budizm, resmi din olmuştur.
- Budist kutsal metinleri “Pali Kanon (Üç Sepet)” ismiyle bilinir. Metinler; keşişlerin uyması gereken kurallar, temel dinî öğretiler ve Buda’nın hayat kıssası olmak üzere üç ana kısma ayrılır.
- Budizm’e nazaran cihan, üstün bir varlık tarafından ya da rastlantısal olarak ortaya çıkmamıştır. Birbirini takip eden çeşitli devirlerden oluşur.
- Budizm’in, “Theravada” ve “Mahayana” olmak üzere iki ana mezhebi bulunur. Theravadada asıl gaye, herkesin tek başına nirvanaya ermesidir. Mahayanada ise kozmik kurtuluş vardır. Ülkü insan, aydınlanmaya erişmesine çok az kala başka insanlara rehberlik etmelidir.
Steve Jobs’un da Budist olduğunu biliyor muydunuz?
1974 yılında Hindistan’a giden Steve Jobs, orada dinî bir bayrama katılmıştı ve Budizm’e karşı ilgisi uyanmıştı. Daha sonra “Bir Yoginin Otobiyografisi” adlı kitabı okudu ve ilgisi daha da arttı. Şahsî aydınlanma arayışı, dünyayı değiştiren eserler sunan bir şirket yaratma tutkusuyla harmanlandı ve ortaya bir marka çıktı. Evet, Apple’dan bahsediyoruz.
İşte Steve Jobs’un da müsaadeden gittiği Budizm’in özellikleri bu formdaydı. Budistlerin neye inandığını ve Budizm’in tam olarak ne olduğunu açıklamaya çalıştık. Sizin merak ettiğiniz öbür dinler varsa yorumlara yazabilirsiniz.
İlginizi çekebilecek öbür içeriklerimize göz atabilirsiniz:
